Các nhà khoa học cho rằng đây được gọi là ý thức sơ cấp, hay giác quan. Trước đây nó chỉ được chứng minh ở động vật linh trưởng, đồng nghĩa với việc chúng ta có thể phải xem xét lại sự hiểu biết của mình về cách thức phát sinh ý thức, ngoài việc xem xét lại bộ não của loài chim.
“Kết quả nghiên cứu của chúng tôi mở ra một cách nhìn mới về sự tiến hóa của nhận thức và những hạn chế về sinh học thần kinh của nó”, nhà sinh lý học động vật Andreas Nieder thuộc Đại học Tübingen cho biết.
Ý thức sơ cấp là hình thức cơ bản nhất của ý thức như chúng ta phân loại - ý thức về nhận thức thế giới trong hiện tại (trước mắt và tương lai). Về cơ bản, nó có liên quan đến vỏ não linh trưởng, một vùng phức tạp của não động vật có vú.
Tuy nhiên, não chim có cấu trúc khác so với não linh trưởng và rất mượt mà khi não động vật có vú được phân lớp. Vì vậy, mặc dù corvids - họ chim bao gồm quạ và quạ thường - cực kỳ thông minh, với khả năng nhận thức được tìm thấy ở động vật linh trưởng, câu hỏi vẫn là liệu chúng có thể vượt qua ranh giới để có được suy nghĩ đặc biệt hay không.
Nieder và các đồng nghiệp của ông đã thiết kế một thí nghiệm để kiểm tra xem liệu các loài chim có thể có những trải nghiệm chủ quan hay không, và thử nghiệm nó trên hai con quạ ăn thịt (Corvus corone).
Đầu tiên, những con chim được huấn luyện để phản ứng với các kích thích thị giác. Quạ được kết nối với màn hình hiển thị đèn, nếu nhìn thấy ánh sáng, chúng phải di chuyển đầu để chứng tỏ rằng có, chúng đã nhìn thấy điều gì đó. Hầu hết các ánh sáng đều rõ ràng và không rõ ràng, dễ nhìn, kết quả những con quạ báo cáo một cách đáng tin cậy rằng chúng đã nhìn thấy chúng.
Nhưng một số ánh sáng khó phát hiện hơn rất nhiều - ngắn và mờ nhạt. Đối với những điều này, hai con quạ đôi khi báo cáo đã nhìn thấy các tín hiệu, và đôi khi thì không. Đây là nơi trải nghiệm giác quan chủ quan.
Đối với thử nghiệm, mỗi con quạ được hiển thị khoảng 20.000 tín hiệu, trải dài hàng chục phiên. Trong khi đó, các điện cực được cấy vào não của quạ ghi lại hoạt động tế bào thần kinh của chúng.
Khi quạ ghi lại phản ứng “có” để nhìn thấy các kích thích thị giác, hoạt động của tế bào thần kinh được ghi lại trong khoảng thời gian từ khi nhìn thấy ánh sáng đến khi đưa ra câu trả lời. Khi câu trả lời là “không”, hoạt động thần kinh tăng cao đó không được nhìn thấy. Mối liên hệ này đáng tin cậy đến mức có thể dự đoán phản ứng của quạ dựa trên hoạt động của não.
Nieder cho biết: “Các tế bào thần kinh đại diện cho đầu vào thị giác mà không có các thành phần chủ quan dự kiến sẽ phản ứng theo cách tương tự với một kích thích thị giác có cường độ không đổi. Tuy nhiên, kết quả của chúng tôi cho thấy một cách rõ ràng rằng các tế bào thần kinh ở mức xử lý cao hơn của não quạ bị ảnh hưởng bởi kinh nghiệm chủ quan, hay chính xác hơn là tạo ra trải nghiệm chủ quan”.
Kết quả xác nhận rằng những trải nghiệm chủ quan không dành riêng cho não linh trưởng. Việc phân lớp phức tạp của não động vật có vú không phải là yêu cầu đối với ý thức. Trên thực tế, một nghiên cứu mới thứ hai cho thấy độ mịn của não chim hoàn toàn không phải là dấu hiệu của sự thiếu phức tạp.
Sử dụng hình ảnh ánh sáng phân cực 3D và kỹ thuật truy tìm mạch thần kinh, nhà tâm lý học Martin Stacho của Đại học Ruhr-University Bochum ở Đức và các đồng nghiệp đã mô tả đặc điểm giải phẫu của não chim bồ câu và chim cú. Họ đã phát hiện ra cấu trúc đại não ở cả hai loài chim đều giống với cấu trúc đại não của động vật có vú.
Có thể khả năng nhận thức tương tự đã phát triển độc lập ở cả chim và động vật có vú, một hiện tượng được gọi là tiến hóa hội tụ. Nhưng cũng có thể bộ não của chúng ta có liên quan mật thiết hơn mức độ khác biệt của chúng có thể cho thấy.
“Những phát hiện của chúng tôi cho thấy rằng rất có thể một vi mạch cổ đại đã tồn tại trong lõi ối chung cuối cùng có thể đã được bảo tồn về mặt tiến hóa và biến đổi một phần ở các loài chim và động vật có vú. Tổ tiên chung cuối cùng của loài người và quạ sống cách đây 320 triệu năm. Có thể ý thức nhận thức đã nảy sinh từ thời đó và đã được truyền lại kể từ đó. Trong mọi trường hợp, khả năng trải nghiệm ý thức có thể được thực hiện trong các bộ não có cấu trúc khác nhau và độc lập với vỏ não. Điều này có nghĩa là ý thức sơ cấp có thể phổ biến hơn ở các loài chim và động vật có vú so với những gì chúng ta đã nhận ra”, các nhà nghiên cứu giải thích.
Trang Phạm
Theo Science Alert
