Sau khi viết status về Kiên “bạc” nhiều người quen cũ của tôi từ thời trước có đánh giá là tôi hơi đề cao Kiên quá, thời nào cũng có nhiều người tài lắm, tất nhiên họ nói thế là đúng và tôi đã có idea viết về những nhân vật “kiệt xuất” của thời 1995-2000 trong kinh doanh.
Tôi chọn thời gian đó và có ý định đặt tên status là “Những người mở đường hay Oligarkhi đầu tiên của Việt Nam” bởi vì thời điểm đó Việt Nam mới bỏ cấm vận, kinh tế bắt đầu khởi sắc, khối tư nhân trỗi dậy và có rất nhiều điểm tương đồng với xã hội Nga sau sụp đổ của Liên Xô, nhưng sau lại thay, tôi thích cái tên mới này hơn!
Xin lưu ý là tiêu chí lựa chọn hoàn toàn của riêng cá nhân tôi, muốn chọn ra các nhân vật chưa hẳn là giàu nhất, nhưng thực sự tài ba, cá tính, và để lại dấu ấn “những người mở đường” cho thế hệ doanh nhân cùng thời và đi sau.
Đa số các vị trong danh sách tôi đã được tiếp xúc trực tiếp (cũng lạ, một thằng “lìu tìu” như tôi trong đời gặp rất lắm cao nhân!), một số thông tin tôi cố gắng chắt lọc từ nguồn tin tưởng được nhất, và vì tôi ở Hà Nội là chính nên ít đưa đại diện phía Nam vào (hồi đó Tăng Minh Phụng, Liên Khui Thìn, Phước Tamexco bắt đầu bi đát rồi, chưa nổi “Lý Đức” –“bầu Đức”, Tâm “Tân Tạo”, Trầm Bê… nên nếu đưa vào danh sách này tôi mạn phép chỉ đưa 2 nhân vật phía Nam là bác Trần Mộng “Hùng ACB” và Huỳnh Phi Dũng “lò vôi” lúc đó chưa đổi tên).
Và cũng xin lỗi các ACE có thể biết rõ người này, người khác hơn tôi nhiều, đã là cảm nhận cá nhân thì không ai giống ai… và nhất là dành cho các bạn trẻ, có thể chưa nghe đến những cái tên này (hãy nhớ thời đó xã hội chưa dùng từ “đại gia” mà hay gọi theo kiểu Đông Âu là “soái”).
Không thể ngắn gọn mà phác thảo chân dung một doanh nhân, nhưng xin ACE đọc và so sánh chính họ với nhau, sẽ thấy rõ hơn khá nhiều!
Đa số họ quen nhau, nhiều người là bạn bè của nhau, vẫn cạnh tranh “vô tư” và chúng ta rất nên biết về họ! Xin bắt đầu danh sách 9 người, theo thứ tự tầm ảnh hưởng giảm dần, cũng do tự tôi chủ quan chọn lựa:
VINH “ĐEN” – 1956
Vinh “đen”: Hoàng Quang Vinh “đen”, Vinh “xoăn” hay Vinh “Cotec” – 1956. Anh là thiên tài kinh doanh bẩm sinh, là “người khởi xướng” cũng như “linh hồn” của mọi “cuộc chơi”. Nhiều người nghĩ đến, nhưng chính anh là người tập hợp được một loạt các gương mặt “sáng giá” của người Việt ở Liên Xô và Đông Âu để lập nên Cotec, một tập đoàn tư nhân đầu tiên của Việt Nam sau đổi mới hoạt động trên diện rộng trong và ngoài nước, mũi nhọn chính là áp dụng công nghệ mới và xuất nhập khẩu!
Các thành viên Cotec cho đến ngày nay vẫn giữ được “phong độ”, ai cũng giàu và thành đạt trong ngành nghề của mình, từ làm xi măng, bán thiết bị, làm bia…và đầu tư tài chính. Có thể nói Masan sau này chính là mẫu hình thu nhỏ hơn và thành công hơn của Cotec, vì Quang “Masan” cũng là thành viên Cotec, và Quang cũng học được rất nhiều từ bác Vinh!
Vinh “đen”, Trần Mộng Hùng, Kiên “bạc” là những người đi đầu trong việc thành lập ngân hàng tư nhân ở Việt Nam, anh là người khởi xướng ra Techcombank từ 1992 và lèo lái nó trong những năm đầu “ra đời trong cách mạng” như anh hay đùa.
Tiếp xúc với Vinh “đen” tự nhiên tôi hình dung ra nhà thơ Xuân Diệu (tuy XD không “đen” như anh). Đen lắm, hơi béo, thấp, tóc xoăn tít, đeo kính, có dáng dấp nhà thơ hơn là một “Tanô” (từ chỉ banker vào thời đó, theo phim của Ý) và khi anh nói thì ngay lập tức người ta phải hiểu anh là một thiên tài.
Bất cứ đề tài gì trong kinh doanh được nêu ra anh cũng có thể kể vanh vách như người trong ngành lâu năm, vạch ngay ra hướng tiến hành và mục tiêu cần đạt được! Anh nói nhanh, chẳng hiểu các suy nghĩ trong đầu của anh có nhanh hơn thế nữa không, ý tưởng của anh tuôn trào không dứt, nhưng tất cả các điều anh nói ra đều HAY và ĐÚNG! Trong các cuộc họp cũng chủ yếu anh nói, mọi người nghe, thư ký có nhiệm vụ chính ghi lại các ý tưởng của anh cho kịp, chứ không kịp là quên, vì chúng nhiều quá…
Chắc là có rất nhiều cộng sự, kể cả đối thủ kinh doanh, cũng đã nghe được ý tưởng hay mà anh chia sẻ vô tư và đem về áp dụng cho mình! Nhiều người hoàn toàn không liên quan đến kinh doanh cũng muốn gặp được anh và nghe anh nói chuyện…
Thời đó đi đâu anh cũng có hai, ba nữ thư ký tháp tùng, mỗi người một vẻ, nhưng ai cũng như anh đều uống rượu như thuồng luồng (anh khoe cả nước anh có 9 nữ thư ký), càng uống càng “xuất thần”.
Thêm nữa anh cũng thích giao lưu với các thầy bói, phóng viên…nên chỗ nào có anh là chỗ đó rất xôm tụ. Một loạt câu nói quen quen bây giờ ta hay nghe, chẳng biết của ai, kiểu như “để cho đứa khác làm đường, mình cứ xây cái cầu qua sông rồi thu phí qua lại sướng hơn” hay “thằng lắm tiền ra hẳn chỗ đồng không mông quạnh xây lên một dãy phố thì người ta vẫn lao vào mua ầm ầm, cần gì chen nhau vào nội thành, mua mặt tiền…” tôi vẫn nhớ đến giờ, đều là ý tưởng của Vinh “đen” (xin nhớ hồi đó đến Phú Mỹ Hưng cũng chưa có, Hà Nội thì có đường đôi Trần Khát Chân cũng là ý tưởng tiến bộ lắm rồi).
Anh là “kiến trúc sư đại tài” nhưng không phải “thợ xây” giỏi, lại “tinh hoa phát tiết ra ngoài” nên hóa ra người khác lại “đọc” được anh, vả lại có quá nhiều ý tưởng, nhiều mối quan tâm nên cũng không thể quản lý chuẩn hết được, dần dần anh mất vị thế ở chính những tổ chức mà anh sáng lập nên, mặc dù cho đến bây giờ anh vẫn được mọi người rất quý mến và khâm phục. Sau này sức khỏe yếu, anh lui về chữa bệnh.
Tôi chỉ được nghe kể, anh nghiên cứu về việc chữa bệnh cũng rất giỏi, rất khác người, và bây giờ anh đầu tư một resort ven biển để chữa bệnh cho bệnh nhân một cách thực sự, kết hợp với nghỉ dưỡng, hình như cả trong việc này ở nước ta anh cũng là người đi đầu…
NGUYỄN QUANG A – 1946
Quang A: báo chí đã viết quá nhiều về anh Nguyễn Quang A-1946, từ “học viên quân sự có bàn chân to ngoại cỡ” đến “người Việt Nam ở Hungari giỏi nhất từ trước tới nay”, rồi “người Việt Nam được trả lương cao nhất” đến “công ty nợ thuế nhiều nhất Việt Nam”…và còn nhiều lắm.
Từ một tài năng IT kiệt xuất lứa đầu tiên, anh trở thành “nhà khoa học đi buôn”, đã kinh qua rất nhiều ngành nghề, sáng lập nên GenPacific rồi đế chế 3C, là người dịch và xuất bản những cuốn sách có ảnh hưởng sâu rộng tới lớp trẻ toàn quốc, là nhà kinh tế học (cựu viện trưởng IDS) và người đấu tranh cho dân chủ rất nổi tiếng…không thể liệt kê hết được!
Tôi nhớ anh qua “cuộc chiến” chống “lợi ích nhóm” ở VP Bank (nơi anh cũng là cổ đông sáng lập và sau này làm Chủ tịch HĐQT một thời gian), nơi anh và những đối thủ đều rất thông minh hết “đấu” nhau qua các cuộc họp lại lôi nhau đi “đấu rượu” và anh uống cũng vô cùng khủng khiếp!
Tôi ấn tượng với anh qua câu nói rất thật, đại ý là “tiền của công ty tôi lúc đó nếu mua thì chắc được cả khu phố Lý Thường Kiệt”. Bây giờ tiền không còn là mục đích cuộc đời anh nữa, anh trông tuy không khác trước mấy nhưng đã gần 70 rồi và hôm nay anh có thể không giàu hơn một nhà buôn gỗ Đồng Kỵ gặp thời ở quê hương Bắc Ninh của anh, nhưng tôi biết anh sẽ còn mang lại cho cộng đồng rất nhiều giá trị ở nhiều phương diện, và rất kính trọng anh qua hành động sau.
Từ sau hồi 3C anh và Kiên “đầu bạc” có những mâu thuẫn khá sâu sắc, nhưng tôi biết trong thâm tâm Kiên vẫn coi anh là một trong những người đáng nể phục. Còn anh, sau phiên tòa vội vàng vừa rồi xử Kiên rồi lại hoãn, đã viết một bài mà tôi thấy là hay, chuẩn nhất, fair play nhất trong những bài viết về “đại án” này.
NAM “HÓI” HOẶC NAM SẮT” – LÊ HOÀI NAM – 1955
Người con giữa của 3 anh em đều kinh doanh nổi tiếng Ái-Nam-Hòa. Anh là một trong những người sớm và thành công trong việc mang tiền từ Việt Nam ra nước ngoài (Nga, Ukraina) để kinh doanh, và nhiều năm anh “đánh” sắp thép về Việt Nam nên có biệt danh như thế.
Anh gặp tôi ở nước ngoài năm 1995, kể là “Hà Nội bé tí, tao đi đâu cũng có người quen, có đi ăn phở quên tiền thì đi 10 m thể nào cũng gặp người quen mà vay tiền”, tôi về nước một phần cũng vì tò mò về anh và Hà Nội, thì quả Hà Nội thời đó bé thật và anh quen nhiều thật, anh quen chủ yếu là các bạn nhậu và buôn sắt thép!
Hãy tưởng tượng một anh chàng hói, tóc tai dài, gầy, bơ phờ vì rượu và “tá lả” suốt ngày, áo không bao giờ bỏ trong quần và không bao giờ đi giày, chỉ dép lê, không hề dùng vi tính hay ngoại ngữ nhưng cái gì cũng nhớ, cũng biết, tối tối đi lên Queen Bee uống rượu với khách, bao nhiêu cũng không say…thì đó là Nam “hói”.
Anh sớm nhập cho mình một xe BMW xịn bên Đức về (hồi đó cũng là ăn chơi lắm đấy) nhưng vẫn thấy anh chở vợ đi chợ bằng Dream, vợ vào chợ nhiều khi anh nằm luôn trên xe máy mà ngủ được! Nhà anh to đẹp, rộng lắm nhưng nằm sâu trong ngõ, ô tô không vào được, anh bỏ tiền mua luôn một loạt nhà bên ngoài để làm đường ô tô ra vào ngõ cho mình – một hành động rất “soái” thời đó (tất nhiên như vậy giá trị miếng đất của anh cũng tăng lên có khi còn hơn số tiền bỏ ra…).
Là cổ đông sáng lập VP Bank (Ngân hàng các doanh nghiệp ngoài quốc doanh), trường hợp của anh có thể lấy là case study cho cụm từ “lợi ích nhóm”. Anh “sảy chân”, anh và mấy “đồng chí” nữa bị tạm giam, một loạt “anh tài” khác một phần vì anh mà ngấp nghé cửa lao tù…cuối cùng hậu quả được khắc phục, tất cả miễn khởi tố, chẳng có báo chí nào làm “kền kền” như vụ của Kiên bây giờ, nhưng hay hơn cả theo tôi là một tập đoàn Hàn Quốc bán hàng mở L/C bảo lãnh qua VPBank, bán hàng rồi mà không được ai thanh toán, kiện mãi không đòi được… hy hữu!
Và lạ nhất là ra tù rồi thì anh và các “anh tài” kia, không vì mâu thuẫn nhất thời vẫn rất gắn bó yêu thương nhau cho đến bay giờ, chính vì họ phục tài Nam “hói”!
Hỏi anh có thần tượng nào trong kinh doanh không, Nam “hói” kể là có! Bác ấy tên Tâm, từ thời bao cấp đã là nhà “tư bản”, mục tiêu lũng đoạn thị trường, ví dụ có thời đã đi thu mua hết thuốc đánh răng của miền Bắc lúc đó rồi bán lại với giá cao hơn.
Nhưng thị trường sắt thép sau này to quá, không thể lũng đoạn được, anh Nam thử nhưng “lực bất tòng tâm”! Những năm gần đây tuy sức khỏe có vẫn đề nhưng anh vẫn âm thầm theo đuổi kế hoạch của mình, tuy không phải để thâu tóm thị trường sắt thép nữa…
NGUYỄN TRUNG HÀ – 1962
Trung Hà: là biệt hiệu luôn của anh Nguyễn Trung Hà (có anh em còn gọi là Hà “bờm”)-1962, với tôi anh đã và vẫn là thanh niên “quân khu Nam Đồng”- từ bé rất ngang ngược, không giống ai trong cách nói, cách nghĩ, cách làm. Là học sinh giỏi toán nhưng ít ai biết anh và một bạn cấp 3 đã trốn trường lên biên giới xin đánh nhau với Trung Quốc.
Triết lý kinh doanh của anh rất đặc biệt, không biết anh học ở đâu hay tự anh chọn cho mình, chính xác là của một “nhà đầu tư thông thái”, nếu tôi là Thủ tướng thì tôi dám giao cả SCIC cho anh mang tiền đi đầu tư! Anh bỏ toán và đi làm ăn rất sớm, là cổ đông của hàng loạt “con gà đẻ trứng vàng” như FPT, Zodiac, ACB, Vĩnh Trinh, Togi, hãng phim Thiên Ngân Galaxy, CK Thiên Việt, Liên Việt Bank…danh sách này có thể kéo dài ra gấp nhiều lần!
Và đến bây giờ anh vẫn sẵn sàng chọn những công ty nhỏ, mới, lạ, có tiềm năng để đầu tư. Nhưng tôi thấy anh không bao giờ muốn giành số cổ phần đủ lớn để đứng ra “cầm cương” cho bất cứ công ty nào-để thì giờ anh còn làm việc khác!
Trông Trung Hà lụ khụ như ông cụ đồ nho, kính cận, dép lê, nói năng chậm rãi nhưng câu nào “xắt ra miếng” câu đấy, còn uống rượu thì không kém cả 3 bác kể trên, và có đam mê vượt trội đó là “52 quân”. Anh có trí nhớ siêu và phán đoán tốt lắm, hay thắng nhưng đó không phải là mục tiêu, mà anh đánh để được trải nghiệm, để được sống trong thế giới yêu thích của anh. Anh chỉ thích đánh bài với người trình độ tương đương, nếu anh hay người chơi nào đánh sai một lỗi (để mất “con gà” chẳng hạn), anh có thể nhớ và xuýt xoa hàng tháng sau, còn nếu ai đánh sai lỗi thô thiển thì y như rằng sau này có rủ, có thiếu “chân” anh cũng thoái thác không muốn đánh cùng…
Hai vợ chồng đều là dân toán MGU nên khi anh nói “học toán là tự sướng, làm toán là rất lãng phí” có rất nhiều người phản bác, kể cả GS Ngô Bảo Châu, nhưng tôi thấy hoàn toàn nhất trí vì nó đúng như vậy, tuy nhiên nếu tôi là anh sẽ bổ sung thêm “…đi kinh doanh như tôi sướng hơn!”
Tác giả: Nam Nguyên - https://vietnambusinessinsider.vn
Đông âu Tài chính Oligarkhi người mở đường
